Hội nghị nhằm công bố, trao đổi và đánh giá các kết quả nghiên cứu, khảo sát thực tiễn về dân số và chất lượng nguồn nhân lực tại các địa phương; đồng thời, chia sẻ kinh nghiệm, giải pháp trong quản lý, điều hành công tác dân số trong giai đoạn mới.
Tham dự Hội nghị có đại diện lãnh đạo Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Cục Dân số, các viện, trung tâm nghiên cứu, các chuyên gia, nhà khoa học và đại diện lãnh đạo các tỉnh, thành phố tham gia chương trình khảo sát. Sở Y tế tỉnh Ninh Bình tham dự Hội nghị với tư cách là địa phương tham gia nghiên cứu, nhằm tiếp nhận kết quả khảo sát, số liệu và các khuyến nghị khoa học phục vụ công tác tham mưu, quản lý nhà nước, hoạch định chính sách dân số và phát triển nguồn nhân lực bền vững tại địa phương
Kết quả khảo sát cho thấy bức tranh toàn diện về hiện trạng và xu hướng biến động dân số, lao động và chất lượng nguồn nhân lực trong giai đoạn phát triển mới. Cuộc khảo sát được thực hiện trên quy mô lớn, thu thập ý kiến của hơn 256.000 người dân trong độ tuổi từ 18 đến 60 tại 63 tỉnh, thành phố (nay là 34 tỉnh, thành phố)
Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu tại địa phương, tỉnh Ninh Bình được lựa chọn là một trong những tỉnh để khảo sát thực địa. Kết quả cho thấy, những người độc thân, xu hướng không mong muốn lập gia đình chiếm 21,2% và không có ý định sinh con chiếm 18,8%. Xu hướng này có sự khác biệt rõ ràng giữa vùng địa lý, khu vực nông thôn – đô thị, và giữa các nhóm học vấn. Người độc than là nữ không có ý định lập gia đình và sinh con cao hơn so với nam giới. Cụ thể nữ giới chiếm tới 18,2% còn nam giới 8,3%. Bên cạnh đó nam giới độc thân có ý định lập gia đình và sinh con trong tương lai cao hơn nữ giới: nam giới chiếm 83,1% nữ giới 72,7%.
Với thang đo 5 điểm, kết quả khảo sát cho thấy có bốn yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định/mong muốn lập gia đình: thu nhập từ việc làm, điều kiện làm việc, điều kiện nhà ở, và tình trạng sức khỏe. Bốn yếu tố này cũng bị chi phối bởi vùng địa lý, dân tộc, độ tuổi, học vấn. Nhóm tuổi trẻ, học vấn cao, tộc người Kinh, vùng đồng bằng, khu vực đô thị có nhiều áp lực hơn về thu nhập, việc làm, nhà ở và tình trạng sức khỏe trong quyết định/ mong muốn lập gia đình. Đây là một trong những bằng chứng quan trọng để đề xuất các chính sách phù hợp hơn cho từng nhóm đối tượng, địa phương, vùng cụ thể, chứ không chỉ có một chính sách phổ quát chung cho tất cả. Nên dành dư địa chính sách cho chính quyền địa phương gắn với các điều kiện, đặc điểm khác biệt. Các yếu tổ ảnh hưởng tới quyết định/ mong muốn lập gia đình cũng có sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn.
Kết quả khảo sát chỉ ra rằng số con kỳ vọng của nam và nữ cũng có sự khác biệt trong đó: nữ giới có số con kỳ vọng (2,61 con) thấp hơn nam giới (2,77 con). Kết quả khảo sát chỉ ra rằng, số con hiện có của các cặp vợ chồng đang giảm từ nhóm tuổi cao nhất đến nhóm tuổi thấp nhất, cụ thể, từ 2,12 con ở nhóm 51-60 tuổi giảm xuống còn 1,41 con ở nhóm 18-30 tuổi. Một xu hướng tích cực hơn khi thấy rằng các cặp vợ chồng ở nhóm tuổi trẻ nhất (18-30 tuổi) vẫn kỳ vọng sinh con tiếp theo, trung bình ở mức hai, năm ba con. Kết quả khảo sát còn cho thấy số con hiện có và số con kỳ vọng của các cặp vợ chồng có sự khác biệt giữa nông thôn và thành thị. Cụ thể, số con hiện có ở nông thôn là 2,10 con, số con hiện có ở thành thị là 1,97 con. Số con kỳ vọng ở nông thôn là 2,66 con, số con kỳ vọng ở thành thị là 2,58 con.
Bốn yếu tố này cũng bị chi phối bởi vùng yếu tố thành thị và nông thôn. Nhóm tuổi trẻ, ở thành thị có nhiều áp lực hơn về thu nhập, việc làm, nhà ở và tình trạng sức khỏe trong quyết định/ mong muốn sinh con.
Để đảm bảo mức sinh kỳ vọng mà mỗi cá nhân quyết định/ mong muốn và dựa trên sự cân bằng lợi ích, phát triển hài hòa giữa gia đình và quốc gia, trong đó mỗi thế hệ trẻ em được sinh ra không chỉ ổn định về mặt số lượng mà còn được tạo điều kiện nuôi dưỡng tốt trong môi trường an toàn và lành mạnh từ gia đình đến xã hội, nghiên cứu này đo lường mức độ đồng ý của người dân với quan điểm, nhận định của các nhóm vấn đề sau: về Chính sách hỗ trợ của nhà nước, bao gồm: Nhà nước miễn phí dịch vụ tư vấn sức khỏe sinh sản, phòng tránh vô sinh cho tất cả nam nữ trong độ tuổi sinh đẻ; Công dân độ tuổi sinh đẻ được khám sức khỏe sinh sản miễn phí; Nam giới cần có chế độ nghỉ 4 tuần khi vợ sinh con; Trợ cấp chế độ thai sản đối với lao động nữ chưa/không có bảo hiểm xã hội; Nhà nước có chế độ trợ cấp thai nhi và trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi. Về nhận thức của người dân về chiến lược dân số, bao gồm: Sinh con là đem lại lợi ích cho sự phát triển của quốc gia; Sinh con giúp tránh già hóa dân số nhanh. Về đảm bảo điều kiện nuôi dưỡng và chăm sóc tốt khi sinh con thứ ba hoặc nhiều hơn, bao gồm: Khi đảm bảo đủ các điều kiện nuôi dưỡng, chăm sóc con cái tốt mới sinh con hoặc sinh thêm con; Mỗi cặp vợ chồng có thể sinh con thứ ba hoặc nhiều hơn nếu đảm bảo trẻ được nuôi dưỡng an toàn, lành mạnh.
Kết quả đo lường với thang điểm 5 cho thấy, để đảm bảo mức sinh tăng và tránh việc mức sinh gần bằng mức thay thế hoặc mức sinh dưới mức thay thế như các quốc gia phát triển đã trải qua, ý kiến của người dân đều đồng ý về các chính sách hỗ trợ của nhà nước (3,99 điểm/ 5 điểm), kế đến là nhận thức của người dân về chiến lược dân số (3,61 điểm/ 5 điểm), và cuối cùng là đảm bảo điều kiện nuôi. dưỡng và chăm sóc tốt khi sinh con (3,53 điểm/ 5 điểm). Các yếu tố về độ tuổi, giới, dân tộc, học vấn, thành thị và nông thôn có sự khác biệt về mức độ đồng ý của người dân với các quan điểm, nhận định, tuy nhiên, có sự khác biệt trong từng yếu tố. Cụ thể, độ tuổi có mức độ đồng ý cao nhất ở nhóm tuổi trẻ nhất và giảm dần cho đến nhóm tuổi cao nhất ở cả ba nhóm vấn đề: chính sách hỗ trợ của nhà nước, nhận thức của người dân về chiến lược dân số, và đảm bảo điều kiện nuôi dưỡng và chăm sóc tốt khi sinh con thứ ba hoặc nhiều hơn. Có sự khác biệt về mức độ đồng ý của người dân ở cả ba nhóm vấn đề giữa các vùng địa lý. Đặc biệt, hầu hế các nhóm cư dân đều đồng ý cao với quan điểm về chiến lược dân số: sinh con là đem lại lợi ích cho sự phát triển của quốc gia và sinh con giúp tránh già hóa dân số nhanh. Đây là một tín hiệu khả quan cho chiến lược phát triển dân số.
Tăng cường trách nhiệm xã hội đối với người độc thân không muốn kết hôn và không có ý định sinh con, khuyến khích kết hôn sớm, các giải pháp cụ thể: Tăng thuế thu nhập cá nhân đối với những người độc thân (qui định số tuổi cụ thể, chẳng hạn như nữ trên 28 tuổi, nam trên 30 tuổi) và tịnh tiến cao lên theo số tuổi; Tạo điều kiện tiếp cận mua nhà/ nhà ở xã hội đối với các cặp vợ chồng kết hôn dưới 28 tuổi (đối với nữ), dưới 30 tuổi (đối với nam) (đối với nhóm thu nhập thấp, chưa có nhà ở); Chính sách hỗ trợ lãi suất vay thấp để mua nhà/ hoặc mua nhà ở xã hội đối với các cặp vợ chồng kết hôn dưới 28 tuổi (đối với nữ) và dưới 30 tuổi (đối với nam). Hỗ trợ các cặp vợ chồng sau kết hôn và sinh con, thực hiện chính sách hỗ trợ phù hợp để các điều kiện về thu nhập, việc làm, nhà ở không trở thành áp lực hạn chế quyết định sinh con. Chính sách này cần được tính toán riêng cho từng nhóm đối tượng như nhóm dân cư ở khu vực đô thị, nông thôn, học vấn cao khác với nhóm dân số ở khu vực vùng núi, trung du, học vấn thấp, cụ thể: Giảm/ miễn thuế thu nhập cá nhân, ngoài việc giảm trừ gia cảnh đối với các cặp vợ chồng/ cá nhân đang nuôi con cho đến khi con đủ 18 tuổi (01 con giảm 10% thuế thu nhập cá nhân; 02 Con giảm 20% thuế thu nhập cá nhân; 03 con giảm 30% thuế thu nhập cá nhân).
Tại Hội nghị, đại diện Sở Y tế tỉnh Ninh Bình đã tiếp nhận kết quả nghiên cứu, số liệu và khuyến nghị từ Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam và nhóm chuyên gia. Các dữ liệu được bàn giao sẽ là căn cứ quan trọng phục vụ công tác tham mưu cho Tỉnh ủy, UBND tỉnh trong việc xây dựng kế hoạch dân số và phát triển trong thời gian tới.
